Velayet Davaları
Velayet davası, TMK m.183 ile düzenlenmiştir. Velayet, çocuğun bakımının, eğitim ve yetiştirilmesinin, korunmasının ve temsilinin hangi ebeveyn tarafından sağlanacağını belirleyen hukuki bir kurumdur. Boşanma veya ayrılık süreçlerinde olduğu gibi, evlilik birliğinin devam ettiği ancak ebeveynler arasında ciddi uyuşmazlıkların yaşandığı durumlarda da velayetin düzenlenmesi için dava açılabilir. Velayetle ilgili tüm kararlarda temel ölçüt çocuğun üstün yararıdır.
Velayet davaları, çocuğun fiziksel, duygusal, sosyal ve eğitsel ihtiyaçlarının hangi ebeveyn tarafından daha iyi karşılanacağına ilişkin kapsamlı bir değerlendirmeyi içerir. Bu nedenle hem aile mahkemesi hem de uzman bilirkişiler sürece dahil olabilir.
Hâkimin Velayet Konusunda Değerlendirdiği Kriterler
Velayet kararında hâkim tek bir ölçüte bağlı kalmaz; çocuğun üstün yararı doğrultusunda kapsamlı bir inceleme yapar. Bu incelemede öne çıkan kriterler şunlardır:
• Çocuğun yaşı, gelişim durumu ve ihtiyaçları
• Ebeveynlerin fiziksel ve ruhsal sağlık durumları
• Çocuğun bakımını üstlenecek kişinin yaşam düzeni
• Eğitim ve sosyal çevre koşulları
• Ebeveynlerin çocukla kurduğu duygusal bağ
• Çocuğun görüşünün alınabileceği yaşta olup olmaması
• Ebeveynlerin birbirleriyle iletişim biçimi ve çatışma düzeyi
• Çocuğun güvenliği açısından risk oluşturabilecek durumlar
Mahkeme, sosyal inceleme raporlarından, pedagog değerlendirmelerinden ve gerektiğinde bilirkişi raporlarından yararlanabilir.
Velayet Davası Nasıl İşler?
Velayet davası, ilgili aile mahkemesinde bir dilekçe ile açılır. Davalı tarafa tebligat yapılmasının ardından duruşma süreci başlar. Mahkeme, tarafları dinler, gerekirse çocuğun görüşünü alır ve sosyal inceleme uzmanını görevlendirir.
Sosyal hizmet uzmanları tarafından hazırlanan rapor, çocuğun hangi ortamda daha sağlıklı gelişeceğine ilişkin önemli bulgular içerir ve hâkim kararında bu rapordan yararlanır. Tüm değerlendirmeler tamamlandıktan sonra mahkeme, çocuğun üstün yararına en uygun velayet düzenlemesine hükmeder.
Velayet Davasında Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Görevli mahkeme aile mahkemesidir. Bu nedenle velayet talebi, aile mahkemesinde açılmalıdır. Fakat, bu mahkemelerin olmadığı yerlerde görevli olan mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemesidir. Fakat kanunda velayet davası için kesin yetki kuralı bulunmamaktadır. Bu sebeple velayet davaları için yetkili mahkeme, çocuğun ikametgâhının bulunduğu yer Aile Mahkemesi veya davalının yerleşim yeri Aile Mahkemesi olabilir.
Velayet Davası Ne Kadar Sürer?
Velayet davalarının süresi, dosyanın içeriğine, taraflar arasındaki uyuşmazlığın boyutuna ve mahkemenin iş yüküne göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak velayet davaları ortalama 6 ila 1 yıl arasında sonuçlanmaktadır. Ancak bazı dosyalarda bu süre değişkenlik gösterebilir.
Mahkeme, çocuğun durumunu doğru değerlendirmek için genellikle sosyal inceleme raporu talep eder. Sosyal hizmet uzmanı tarafından hazırlanan bu raporun düzenlenmesi, tarafların dinlenmesi ve delillerin toplanması dava süresini doğrudan etkiler. Taraflar arasında ciddi bir çatışma bulunması, tanık sayısının fazla olması veya çocuğun görüşünün alınması gereken durumlar da süreci uzatabilir.
Acil müdahale gerektiren durumlarda mahkeme, davanın kesin sonucunu beklemeden geçici velayet ve kişisel ilişki yönünden tedbir niteliğinde kararlar verebilir. Böylece dava devam ederken çocuğun korunması sağlanmış olur.